Dat blijkt uit een studie die vandaag werd gepubliceerd. Europees commissaris voor Gezondheid Tonio Borg kon vandaag nochtans een gematigd positief verhaal vertellen. In de zeventien onderzochte lidstaten lag de sterfte gemiddeld minder hoog dan verwacht. Vorig jaar nam de Europese commissie nog het besluit om vier pesticiden te verbannen die de bijenpopulaties schaden. De studie van vorige winter toont een duidelijk verschil tussen het noorden en het zuiden van Europa. In Griekenland, Italië, Spanje, Hongarije en Slowakije stierf minder dan 10 procent van de bijen, een percentage dat als acceptabel wordt beschouwd. Denemarken, Zweden, Finland, Estland en Groot-Brittannië overschreden de kaap van 20 procent, wat als onrustwekkend wordt gezien. De hoogste mortaliteit werd waargenomen in België: met 33,6 procent meer dan een derde van de populatie. Voor het onderzoek werden 32.000 gekweekte kolonies bestudeerd. Naar de wilde bijen werd niet gekeken, hoewel hun situatie nog zorgwekkender is, aldus Tonio Borg.

Dat hebben onderzoekers van de universiteit van Oxford berekend. Zij voerden een meta-analyse uit op basis van bijna honderd studies uit de voorbije dertig jaar en vergeleken de biodiversiteit tussen biologische en traditionele landbouwmethoden. Biodiversiteit wordt door de onderzoekers gedefinieerd als ‘het aantal of de hoeveelheid van soorten (organismen) die voorkomen’. Het verschil tussen bio- en traditionele landbouw ligt in het al dan niet gebruiken van pesticiden, herbiciden en kunstmatige bemesting. De algemene conclusie is dat de aanwezige biodiversiteit gemiddeld één derde groter is waar biologische landbouwmethoden worden gebruikt. Planten hebben het meeste voordeel bij biolandbouw, hoewel ook grote positieve effecten gevonden worden op andere organismesoorten als vogels en microben. Biolandbouw heeft de grootste positieve effecten op het aantal aanwezige bestuivers, zoals bijvoorbeeld de honingbij. Met betrekking tot het gewastype, is de hogere biodiversiteit vooral opvallend bij de verbouwing van graangewassen. Minder grote effecten worden gevonden bij de verbouwing van groenten en bij boomgaarden.

Het gaat niet goed met de hommels. Vooral intensieve landbouw is net als bij de bijen de grote boosdoener. Een kwart van alle hommelsoorten wordt met uitsterven bedreigd, zo blijkt uit een rapport dat vandaag bekend is gemaakt door IUCN, de wereldwijde koepel van natuurorganisaties. Hommels en bijen zorgen voor bestuiving van groente en fruit. Ze vormen daardoor een belangrijke schakel in de voedselvoorziening. Maar de insecten lijden ernstig onder het gebruik van bestrijdingsmiddelen en gronduitbreiding in de intensieve landbouw. Nederland gebruikt volgens de natuurbeschermers de grootste hoeveelheid bestrijdingsmiddelen per hectare van alle Europese landen.

‘Gedane zaken nemen geen keer’. Vernieuwende technieken en technologie hebben allang hun intrede gedaan in onze voedselproductie. De moderne boerderij is een agrarische fabriek. Dit is geen verwijt, maar een constatering. De nostalgie naar het ambachtelijke landleven staat in schril contrast tot de werkelijkheid. De biologische ideologie en het sterk geromantiseerde beeld van het platteland staan meer dan haaks op huidige en toekomstige landbouwprocessen om tegemoet te komen aan ruim negen miljard monden in de nabije toekomst. Vooruitgang en verandering zijn niet te stoppen, maar ze mogen geen ethische en ecologische grenzen overschrijden. Wij als mondiale samenleving dienen deze grenzen vast te stellen en te bewaken. Wereldleiders moeten hun verantwoordelijk nemen in deze uitdagende kwestie.

In een recent onderzoek laat de Braziliaanse wetenschapper Cattani zien dat ratten, bij een kleine dosis Roundup, hersenschade (in de hippocampus) kunnen ondervinden. De beestjes in het laboratorium van Cattani kregen op gezette tijden één procent Roundup in hun drinkwater gemengd. Na deze dosis trad er neurotoxiciteit op. Het onderzoek van Cattani is op 15 maart 2014 gepubliceerd in de wetenschappelijke journal Toxicology en werd gefinancierd door het Conselho Nacional de Desenvolvimento, een organisatie van het Braziliaanse ministerie van Wetenschap en Techniek. Vorige maand werd Monsanto’s Roundup ook al uit academische hoek onder vuur genomen. Dokter Channa Jayasumana constateerde in zijn paper, die op 20 februari in de International Journal of Environmental Research and Public Health werd gepubliceerd, een verband tussen het aantal nierziektes onder boeren in Sri Lanka en het gebruik van de onkruidverdelger Roundup.

Zelfs in een heel kleine hoeveelheid zijn insecticiden gevaarlijk voor bijen en hommels. Dat schrijft neurobioloog Randolf Menzel, van de Vrije Universiteit Berlijn, in een rapport. Hij onderzocht wat de gevolgen waren voor bijen wanneer ze aan bepaalde middelen werden blootgesteld. Vooral het oriëntatie vermogen blijkt te worden aangetast, meldt de website Top Agrar. Uit het onderzoek van Menzel bleek dat een aantal insecticiden de organen voor oriëntatie verstoren. Dat gebeurde bij de werkzame stof Imidacloprid, gebruikt in Gaucho en Sombrero, Clothianidin, gebruikt in Poncho en Thiacloprid, dat in het middel Calypso zit. Allemaal middelen die in de akkerbouwsector worden ingezet, voor onder andere de zaadcoating van suikerbieten.

Nationale verboden voor gewasbeschermingsmiddelen gebaseerd op neonicotinoiden en azolen bedreigen het voortbestaan van akker- en tuinbouwteelten. Dat stelt LTO Nederland in een reactie op het besluit van de Tweede Kamer om neonicotinoiden in Nederland te verbieden. Met het nationale neonicotinoidenverbod wil de Tweede Kamer veel verder gaan dan de Europese verboden die per 1 januari van kracht zijn en die gestoeld zijn op de wetenschappelijke analyses van de Europese autoriteit voor voedselveiligheid EFSA. In een reactie schrijft de toxicoloog Henk Tennekes dat de LTO de Tweede Kamer moties voor een verbod op neonicotinoiden en triazolen aan zichzelf te danken heeft. Hoogmoedig heeft de LTO iedere beperking van het gebruik van deze pesticiden tegengehouden in een situatie waarbij de problemen met deze pesticiden voor iedereen zichtbaar werden, zoals de onverteerbare milieuverontreiniging met het uitzonderlijk giftige imidacloprid en de door triazolen veroorzaakte resistentie van schimmels tegen antimycotica, waardoor de behandeling van schimmelinfecties bemoeilijkt werd, aldus Tennekes.

Een meerderheid van de Kamer schaarde zich vandaag achter moties van de Partij voor de Dieren voor een nationaal verbod op het gebruik van neonicotinoiden in de landbouw en verkoop aan particulieren. Neonicotinoïden zijn relatief nieuwe landbouwgiffen die een desastreus effect hebben op de bij. Begin 2013 schaarde een Kamermeerderheid zich achter een motie van Esther Ouwehand voor een Europees verbod op dit landbouwgif. Mede dankzij deze motie wordt het gebruik van drie soorten neonicotinoïden in de EU inmiddels aan banden gelegd. De Europese maatregelen laten echter het grootste deel van het neonicotinoïden-gebruik ongemoeid: maar liefst 80% blijft in Nederland buiten schot. De Kamer dwingt Dijksma vandaag om toch verdergaande maatregelen te nemen.

De bollenteelt vormt een potentiële bedreiging voor de kwaliteit van het drinkwater in het gebied van de Drentse Aa. Dat schrijft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in een rapport over de gevolgen van de klimaatverandering op de beschikbaarheid van oppervlaktewater als drinkwater. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de bollenteelt zal er naar verwachting toe leiden dat de normen voor die middelen overschreden worden in het oppervlaktewater, zegt het RIVM.

Het Ministerie van Landbouw van Frankrijk heeft zaterdag de verkoop, het gebruik en de teelt van Monsanto's genetisch gemodificeerde maïsras MON 810 verboden. De ban komt vlak voordat het plantseizoen begint. MON 810 is nochtans de enige insectresistente maïs die is toegelaten in de EU, maar Frankrijk wil er niets van weten. Zij wijzen op de aanzienlijke milieurisico’s van genetisch gemodificeerde gewassen. De huidige socialistische regering van François Hollande, ondersteunt het verzet tegen gmo-gewassen in licht van het publieke wantrouwen en protesten van milieuactivisten en boeren. Het decreet komt precies op tijd om te voorkomen dat boeren de maïs zaaien voordat het wetsvoorstel op 10 april wordt besproken. Hierin wordt een gepoogd de aanplant van genetisch gemodificeerde gewassen permanent te verbieden.