Binnen het beheergebied van het Hoogheemraadschap Rijnland is ca. 48.000 ha in agrarisch gebruik. Dit is 43% van het totale oppervlak van Rijnland. De teelten die voorkomen zijn akkerbouw (aardappelen, bieten, granen, maïs, en overige landbouwgewassen), bollenteelt, boomteelt, glastuinbouw en grasland (veehouderij). De gewasbeschermingsmiddelen die op de prioritaire stoffenlijst staan, hebben een norm voor de jaargemiddelde concentratie (JGM) en een maximaal aanvaardbare concentratie (MAC).Het insecticide imidacloprid werd in 2011 op alle meetlocaties aangetroffen. Zowel jaargemiddelde als MAC waarden werden in 2011 op vijf locaties overschreden. (JGM norm is 0,007 μg/l en MAC norm is 0,2 μg/l). De normoverschrijdingen werden aangetroffen in glastuinbouwgebieden, in de boomteelt en in akkerbouwgebieden. Bijgevoegd kaartje geeft de locaties aan waar imidacloprid in de laatste drie jaar in normoverschrijdende concentraties werd aangetroffen. Hieruit blijkt dat ook de bollenteelt in de afgelopen drie jaar normoverschrijdingen veroorzaakte.

Ik wil u nu, evenals in voorgaande jaren, informeren over de mate van bijensterfte in de winter 2012-2013. In totaal hebben 1630 imkers gegevens ingezonden. Imkers die wel een formulier instuurden, maar in oktober 2012 geen volken hadden, het aantal volken niet opgaven of anoniem invulden zijn niet meegerekend. Bij de sterftepercentages geven wij tussen haakjes nog 2 percentages. Deze vormen het betrouwbaarheidsinterval (BI). De landelijke bijensterfte bevindt zich met 95% zekerheid tussen deze 2 percentages in. In totaal was na de afgelopen winter 13,71 % (12,84 – 14,62) van de ingewinterde volken dood. Verder werd 10,02 % (9,43 – 10,65) van de ingewinterde volken als zwak in het voorjaar aangeduid.

De harlekijnsorchis (Anacamptis morio), de welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia), de gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata), de blauwe knoop (Succisa pratensis, synoniem: Scabiosa succisa), het moerasviooltje (Viola palustris), de melkeppe (Peucedanum palustre), de vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris), de kievitsbloem (Fritillaria meleagris), de klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe), het zomerklokje (Leucojum aestivum), de grote ratelaar (Rhinanthus angustifolius), en de spaanse ruiter (Cirsium dissectum). De oranjetip (Anthocharis cardamines), het bont zandoogje (Pararge aegeria), de grote parelmoervlinder (Argynnis aglaja) en de prachtige Koninginnepage (Papilio machaon). De Roerdomp (Botaurus stellaris), Woudaap (Ixobrychus minutus), Dodaars (Tachybaptus ruficollis), Grote Karekiet (Acrocephalus arundinaceus), Watersnip (Gallinago gallinago), Zomertaling (Anas querquedula), Graspieper (Anthus pratensis), Veldleeuwerik (Alauda arvensis), Kuifleeuwerik (Galerida cristata), Geelgors (Emberiza citrinella), Grauwe Gors (Miliaria calandra, Synoniem: Emberiza calandra), Kemphaan (Philomachus pugnax), Gekraagde Roodstaart (Phoenicurus phoenicurus) en de Roodborsttapuit (Saxicola rubicola) en het Paapje (Saxicola rubetra).

Uit een recent verschenen onderzoek blijkt dat de kwaliteit van de (land)natuur in Zuid-Holland tussen 2010 en 2011 verder gedaald is. Hoewel het onderzoek laat zien dat de kwaliteit van de (land)natuur in Zuid-Holland in zijn algemeenheid gedaald is, verschilt dit beeld voor de verschillende soorten natuur. Zo stijgt de natuurkwaliteit in de bossen, maar laat de natuur in het agrarisch gebied juist een zeer sterke achteruitgang zien. Dat laatste is slecht nieuws voor de Weidevogels. Zonder ingrijpen betekent dit dat Zuid-Hollandse weilanden met Grutto’s binnen afzienbare tijd voorgoed tot het verleden behoren. In het onderzoek is ook gekeken naar de ontwikkeling van kwetsbare soorten, de soorten die op de zogenaamde Rode Lijst staan. De aantallen van deze soorten gaan al sinds 1990 achteruit. De aantallen van de meest bedreigde soorten laten in iets meer dan 20 jaar tijd een daling zien van ruim 60%. Een groot aantal soorten zijn als broedvogel (vrijwel) verdwenen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden.

Het gaat niet goed met de natuur in het Zuid-Hollandse boerenland. Vooral de weidevogels hebben het zwaar. In de afgelopen tien jaar is meer dan de helft van de weidevogels verdwenen. In de provincie Zuid-Holland gaat de achteruitgang harder dan elders in Nederland. Als we nu niets doen, zijn er over tien jaar geen weidevogels meer te bewonderen. De Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland roept de provincie dringend op om tot een nieuwe aanpak van het weidevogelbeheer te komen om de Zuid-Hollandse weidevogelpopulatie te behouden en te herstellen.

Dat bleek zaterdag 22 juni tijdens de presentatie van de 'State of the World's Birds' op het wereldcongres van BirdLife International in Ottawa Canada. De betekenis van deze schokkende cijfers reikt overigens verder dan vogels. Het rapport laat ook zien dat vogels indicatoren zijn voor de toestand van de natuur als geheel. De 'State of the World's Birds' vormt voor BirdLife en de 121 nationale partners - waaronder Vogelbescherming - de wetenschappelijke basis voor de strategie. Het rapport maakt duidelijk dat een van de belangrijkste redenen van de achteruitgang van veel vogelsoorten en natuur de intensivering en uitbreiding van landbouw is. In Europa zijn vogels van het boerenland met ongeveer 50% achteruit gegaan, in Nederland maar liefst met 70%. Een prioriteit van de Europese BirdLife partners is dan ook het werk aan natuurvriendelijker landbouw.

Britse onderzoekers hebben aangetoond dat het voor alle insecten schadelijke neonicotinoide insecticide imidacloprid veranderingen in de activiteit van het DNA van bijen veroorzaakt. De studie van de groep van professor Reinhard Stöger op de Universiteit van Nottingham stelde bijen en larven bloot aan een zeer lage dosis imidacloprid. Slechts twee op een miljoen deeltjes hadden al een invloed op de genen van bijen en larven. Gifafbrekende genen moesten harder werken, terwijl ook stukjes DNA die de energiehuishouding regelden meer activiteit vertoonden. Het is bekend dat dergelijke veranderingen een negatief effect hebben op de levensverwachting van insecten. Reinhard Stöger: "Larven kunnen zich nog steeds ontwikkelen onder invloed van imidacloprid, maar dat proces is niet meer stabiel. Als er nog andere factoren zoals ziektes en slecht weer bij komen, dan wordt de kans op ontwikkelingsstoornissen veel groter."

Wereldwijd worden er 20.934 soorten planten en dieren met uitsterving bedreigd, zo blijkt uit de nieuwe Rode Lijst van bedreigde soorten die IUCN (International Union for Conservation of Nature) vandaag presenteert. Dit zijn er 1.117 meer dan bij de vorige taxatie in de zomer van 2012. In totaal bracht IUCN de status van 70.294 plant- en diersoorten in kaart. Hiervan zijn er 799 uitgestorven en komen er 61 niet meer in het wild voor. Drie soorten zijn sinds de vorige editie uitgestorven: een tandkarper (Cyprinodon arcuatus), een hagedis (Chioninia coctei) en een zoetwatergarnaal (Macrobrachium leptodactylus).

Vlinders hebben het moeilijk in Nederland. Meer dan de helft van alle vlindersoorten gaat achteruit. Sinds 1990 worden de vlinders op een standaardmanier bijgehouden door honderden vrijwilligers in het kader van het Landelijk Meetnet Vlinders. Het beeld is ronduit zorgwekkend. Er zijn veel minder vlinders dan rond 1950 en de laatste twintig jaar is de achteruitgang alleen maar sneller gegaan.

Waar zijn onze vlinders heen? Daarover gaat het boek “Dagvlinders in Vlaanderen: Nieuwe kennis voor betere actie”, van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en Natuurpunt, uitgegeven door LannooCampus. Het is gebaseerd op waarnemingen van meer dan 3.900 mensen, die meer dan 780.000 verspreidingsgegevens van vlinders hebben bijgedragen. Op basis van deze massa gegevens hebben de auteurs van het boek wetenschappelijke analyses kunnen maken over de toestand van de vlinders in Vlaanderen. Die zien er niet rooskleurig uit: 19 van de 67 inheemse dagvlindersoorten (28%) is verdwenen, 25 soorten (37%) zijn ernstig bedreigd.